غلامرضا مهرآموز

در مورد ریشه زبان رسمی کشور که فارسی نام دارد چند نظریه در زبان شناسی وجود دارد که دو مورد از مهم ترین های آن ها را بیان می کنیم

نظریه اول: نظریه زبان شناسان غربی

این نظریه که مشهورترین نظریه و نظریه غالب در ایران است این است که زبان فارسی از تحول زبان پهلوی( پارسی میانه یا پارسی ساسانی ) به وجود آمده است و در اصل پارسی میانه نیای فارسی معاصر است. البته در خود متون پهلوی به زبان پهلوی پارسیگ گفته اند یعنی زبان منطقه پارسه یا زبان کشور پارس

دکتر ژاله آموزگار معتقد است از آنجا که در قرن سوم زبان کنونی رسمی کشور به فارسی نامبردار شد نویسندگان عرب زبان یا عربی نویس برای اینکه زبان فارسی با زبان پارسیگ اشتباه نشود نام پارسیگ را پهلوی گذاشتند که نامگذاری اشتباهی بود هرچند جا افتاد زیرا‌ پهلوی از پهلو یا پرثو می آید یعنی ” سرزمین پارت ها” که شرق ایران بوده است و پهلوی واقعی همان زبان اشکانیان ( پارتی اشکانی یا پهلوی اشکانی) است ولی این نام جا افتاد ولی برای تفکیک این دو باید از پهلوی ساسانی و پهلوی اشکانی استفاده کرد. البته پهلوی ساسانی و پهلوی اشکانی باز همریشه اند ولی دو گونه تاریخی مختلف از زبان ایرانی بودند

نظریه دوم: نظریه حلقه زبان شناسان روسی و دکتر محمد امین استاد برجسته دانشگاه کابل

این گروه معتقدند که زبان پهلوی( پارسیگ ) به هیچ وجه نیای زبان فارسی معاصر نیست و دکتر محمدامین استاد برجسته افغانی نیز اصرار بر این دارد که زبان فارسی از پارسی جداست بلکه از تحول زبان پارتی( پهلوی اشکانی) به زبان کوشانی و سپس تبدیل زبان کوشانی به زبان دری به وجود آمده است و نامگذاری آن به فارسی بخاطر این بوده است که تبدیل به زبان رسمی کشور فارس( ایران) شده است . آنها معتقدند که این استدلال با واقعیت های تاریخی نیز مطابقت دارد که پارت ها در شرق ایران سکنی گزیده اند نه در منطقه پارس که تحلیلگران اروپایی از آن تحت عنوان Persia Proper( پارس به مفهوم خاص ) می نامند در مقابل پارس به مفهوم عام( یعنی کل:سرزمین ایران)

اکثریت زبان شناسان ایرانی و نزدیک به کل ادیبان ایرانی معتقد هستند که زبان فارسی نوین‌که بعد از اسلام زبان رسمی کشور شد تحول یافته پهلوی( پارسیگ) است که زبان رسمی ساسانیان بود ولی بعد از اسلام این زبان دچار تحولات سریعی شد و تبدیل به فارسی نوین شد. در حقیقت پیرو نظریه اول هستند که در نوشته بالا بحث شد.