محسن حیدری

دوم اسفند برابر با 21 فوریه روز جهتنی زبان مادری و بهانه خوبی برای یادکرد ما از نخست وزیر لرزبان ایران صدر مشروطه است. نجفقلی خان بختیاری (ملقب به صمصام السلطنه) پس از مشروطه دو بار در تهران به نخست وزیری رسید. تشکیل کابینه توسط این دولتمرد لر بختیاری، با جوسازی سنگین همراه شد. تا آنجا که کابینه وی را کابینه ایران ندانسته و «کابینه لری» می نامیدند (به سیاق “کابینه رژی”) تا به این وسیله دولت قانونی وی را تخطئه کنند.

سرکوب “زبانی” دولت توسط مخالفان، رویداد خطرناکی بود که سلف او – کریمخان زند لر – نیز به آن گرفتار آمده بود و تنها با زیرکی خاص خود و با اختیار کردن عنوان “وکیل الرعایا” از زیر بار “کودتاچیان فرهنگی” که مدعی بود «لر بودن» با «شاه بودن» منافرت دارد، رندانه فراز رفته بود. بارها نمایندگان مخالف صمصام بختیاری در پارلمان مشروطه که در پی مجاهدت سواران بختیاری از تیغ تیز استبداد محمدعلیشاهی رسته بود، نطق می کردند و وی را به خاطر “لری حرف زدن” متهم به بی سوادی می کردند. نجفقلی خان بختیاری، به لری حرف زدن افتخار می کرد و جز در ملاقاتهای رسمی، با زبان لری و گویش بختیاری سخن می گفت و حتی اگر مخاطب، ادعا می کرد زبان وی را نمی داند از وی می خواست مترجمی از میان ملازمان و سواران بختیاری نخست وزیر برای خود اختیار کند. به این ترتیب، نجفقلی خان بختیاری خواستار به رسمیت شناخته شدن زبان لری در فضای اداری و سیاسی آن روز کشور بود و این امر، به مذاق عده ای خوش نمی آمد.

مخالفان، نجفقلی خان بختیاری را به بی سوادی متهم می کردند. شاید امروزه برخی لرهای تجددگرا نیز “لری حرف زدن نخست وزیر” را عامل کاهش جایگاه او بدانند. ولی او، با همین یک کار خود، نامش را در تاریخ مردم لر جاودانه کرد و نشان داد “سواد قومی” و “سواد سیاسی راهبردی” وی بسیار بیشتر از کسانی است که با دو کلاس درس دانشگاهی گمان می کنند دستیابی به رفاه در گرو فرار از هویت و گمخویشی و فراموشی زبان و رسم لری است. امروز و در قرن بیست و یکم، چه بسیارند کسانی که مهندس و دکتر هستند ولی بی سوادند. “سواد قومی” و درک راهبردی از نقش هویت در دستیابی به رفاه و توسعه پایدار ندارند و خودفروشی فرهنگی پیشه کرده اند و هنوز در جهل مرکب خویش گمان می برند که آنکه لری حرف می زند بی سواد است و من که فارسی می گویم باسوادم! زهی خیال باطل.

اخیراً وبسایت مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران در گزارشی به قلم “ابراهيم حديدی”، مخالفت انگلیس با دولت صمصام را پشت پرده عزل نجفقلی خان بختیاری صمصام السلطنه نخست وزیر مشروطه دانست و بهانه هایی همچون «لری حرف زدن نخست وزیر» را ساخته دست عوامل انگلیس برای عزل وی معرفی کرد و از مطبوعات ایرانی متمایل به انگلیس در آن دوران نقل کرده که نوشته اند: رئيس‌الوزراي امروزه مملكت ما شايسته نيست كه زبان فارسي را هم نتواند حرف بزند و با خودي و بيگانه فقط و فقط لري حرف بزند.