غلامرضا مهرآموز

واژه برنج در زبان عربی بصورت الرّز، در انگلیسی بصورت rice در لاتین oriza در یونانی بصورت orzya( یونانی کنونی ρύζι با تلفظ rýzi) و در آلمانی بصورت reis وجود دارد.

در اسپانیولی arroz تلفظ می شود که یادگار حضور مسلمانان در اندلس و تاثیر زبان عربی بر اسپانیولی است. حتی عدم تلفظ حرف ل در الرّز عربی و تشدید گرفتن حرف ر در آن منعکس است. یا الزّیت( روغن) عربی در اسپانیولی شده است azzeit.

جالب است‌که بدانید ریشه واژه برنج در همه این زبان ها( و بسیاری زبان های دیگر که از باب اختصار نام نبردیم ) یکی است و به زبان هندی برمی گردد. هندوستان از دیرباز همواره یکی از مراکز معروف تولید برنج در جهان بوده کمااینکه برنج دانه بلند هندی هنوز معروف است و نام این محصول نیز ریشه در زبان هندی دارد.

اما اصل این واژه در زبان هندی بصورت vihri_s بوده است در زبان عصر هخامنشی که اصطلاحا” به فارسی باستان مشهور شده است تبدیل شد به brizi سپس طبق فرآیندی واج شناسی واج n در داخل آن اضافه و تقویت شد تا واژه ی birinz یا برنج امروزی به دست آید.
در زبان پشتو تبدیل به vriže شد. این واژه از طریق گروه زبانی هندوایرانی وارد زبان های اروپایی و عربی شد.

واژه vihri-s در اصطلاحِ زبان شناسی بهووریهی(bahuvrihi) که توصیف یک نوع ترکیب وصفی است و قبلا بیان کردیم هم دیده می شود. بهووریهی به صورت تحت اللفظی یعنی برنج زیاد.

برخی از ریشه شناسان و زبان شناسان تاریخی معتقدند که واژه vihri-s هندی با barely( جو) و bread( نان) در انگلیسی از یک ریشه است( تغییرات بین واج v و b که در بسیاری از زبان ها مشاهده می شود).

گروه زبانی موسوم به هندوایرانی زیرمجموعه خانواده بزرگ زبان های هندواروپایی است.