غلامرضامهرآموز ، خوزستان

منبع: سایت لوریتین

ترکیبات بهووریهی bahuvrihi  واژگان مرکبی هستند که می توانند به صورت صفت برای یک اسم به کار روند. در ترکیب بهووریهی یک واژه اسم  است و یک واژه نقش صفت برای آن را دارد ولی کل این واژه مرکب( ترکیب) می تواند به عنوان صفتی برای یک اسم دیگر به کار رود.

نخست با چند مثال در فارسی شروع می کنیم:

پاگُنده( پا: اسم+ گنده: صفت)

ولی خود ترکیب پاگنده به عنوان صفتی برای اسم دیگر به کار می رود

مرد پاگنده: یعنی مردی که پای گنده دارد

چند ترکیب بهووریهی دیگر:

دهن لق: انسان دهن لق( انسانی که  دهنی لق دارد)

خسته دل: شاعر خسته دل( شاعری که دلی خسته دارد)

تیزدندان: پلنگ تیز دندان( یعنی پلنگی که دندان های تیز دارد)

روشن ضمیر: انسان روشن ضمیر( انسانی که ضمیری روشن دارد)

در حقیقت یکی از ویژگی های ترکیب بهووریهی این است که همانگونه که در مثال های بالا نشان دادیم رابطه اسم با این ترکیب( که در نقش صفت آن اسم به کار می رود) را می توان با فعل داشتن تعریف کرد،بهووریهی bahuvrihi واژه ای است ،هندی که وارد زبان شناسی شده است و در اصل یعنی برنج فراوان( bahuvrihi خود از صفت bahu به معنی فراوان و اسم vrihi  به معنی برنج تشکیل شده است) پس ، بهووریهی که در هندی یعنی مردی که ، برنج فراوان دارد( کنایه از ثروتمند)  خود هم یک  ترکیب بهووریهی است

نکته اینکه چون اقتصاد هند مبتنی بر کشاورزی است و برنج در آنجا خوب رشد می کند، در زبان هندی برنج فراوان داشتن کنایه از ثروتمند بودن است. اما آیا در لری ترکیبات بهووریهی داریم؟ بله داریم و حتی بسیار بیشتر از فارسی. چون توصیف افراد، اشیاء و حیوانات به سبک ترکیبات بهووریهی در زبان و فرهنگ لری رواج فراوان دارد‌.

تیه کال: کسی که تیه( چشم) کال( قهوه ای روشن) دارد

دُمکُل: اسب دمکل: اسبی که دم کوتاه(کُل) دارد

دنوخراو: کسی که دندان های خراب دارد

پت قیی( دماغ گنده)

گیه قیی/گده قوی

دل زَوین

دس پتی

می هیل

مِل قیی( گردن کلفت)

می گِوگوو( دارای موی مجعد)

داوباوه خوو: کسی که والدین نیک دارد

و صدها ترکیب بهووریهی دیگر