مرگ ناگهانی sudden death

مرگ رادیکال radical death

مرگ تدریجی gradual death

مرگ از پایین به بالا    bottom up death

مرگ از بالا به پایین  top down death

مرگ لیتورژیک زبان

 Liturgic Language Death

یکی از مراحل مرگ زبان ها  مرگ لیتورژیک زبان است. البته همه زبان ها مرگ لیتورژیک ندارند و بسیاری از آنها وارد مرحله مرگ کامل می شوند.

اما  مرگ لیتورژیک چیست و یعنی چه؟

مرگ لیتورژیک زبان به مرحله ای گفته می شود که زبان مادری جامعه گویشوران مرده باشد و زبان دیگری جایگزین آن شده باشد ولی زبان مادری هنوز در برخی موقعیت ها و شرایط کاربرد و حیاتی حداقلی داشته باشد.

بهترین نمونه مرگ لیتورژیک زبان، مرگ  زبان عبری در جامعه یهود بود که  علماء یهود در کتب  دینی با آن سروکار داشتند خود لیتورژیLiturgy  یعنی آیین نیایش  ولی جامعه یهودیان در سرتاسر دنیا زبان منطقه ای که به آن مهاجرت کرده بودند را اکتساب کرده بودند.

از روی قیاس، چنین مرگی از زبان که فقط کاربرد آن در برخی موقعیت ها و مراسمات باشد را مرگ لیتورژیک زبان می گویند. آیا اگر زبان مردم لر بمیرد مرگ لیتورژیک را تجربه خواهد کرد و چگونه است؟

جواب: ممکن است در مراسم های عروسی برخی ترانه های لری پابرجا بماند کمااینکه لرهای فارس زبان شده در عصر ما در مراسمات خود از ترانه های لری استفاده می کنند.  البته این یک احتمال است .

در حالی که زبان عبری دچار مرگ لیتورژیک شده بود و کاربرد آن تنها به کتب دینی و نیایش محدود شده بود با تشکیل دولت اسرائیل و برنامه های پیگیرانه جدی و صرف بودجه های کلان، دوباره زبان عبری از حالت لیتورژیک بیرون آمد و زبان خانه و خانواده و جامعه و مطبوعات در اسرائیل شد‌ که انگیزه های سیاسی و مذهبی قوی پشت این پروژه احیاء زبان عبری بود. تنها زبان جهان  که تاکنون پس از مرگ( البته مرگ لیتورژیک) زنده شده است زبان عبری بوده است.

مرگ از بالا به پایین زبان

Up down  Language Death

و مرگ از پایین به بالای زبان

Bottom up Language Death

در ادامه مبحث مرگ زبان ها، به شیوه ی شروع مرگ زبان  می پردازیم پیشتر مرگ ناگهانی و مرگ یتورژیک زبان را از دیدگاه زبان شناسی بیان کردیم.

اما “مرگ ازبالابه پایین “/ ” از پایین به بالای” زبان به بیان ساده می گوید کم اهمیت شدن زبان مادری یک جامعه زبانی از کجا آغاز می گردد تا اینکه نهایتا منجر به محو و مرگ آن زبان می شود.

در مرگ ” از بالا به پایین” زبان

UP down Language Death

مثلا یک زبان نخست زبان رسمی یک کشور یا جامعه( چند جامعه زبانی) است از رسمی بودن می افتد کاربرد آن محدود می شود تا اینکه کم‌کم به سطح خانواده می رسد و در خانواده نیز انتقال آن به فرزندان متوقف می شود. نمونه چنین مرگی را می توان در مرگ زبان پهلوی پس از اسلام، مرگ زبان لاتین در رنسانس یافت. یا بالفرض  اگر روزی انگلیسی بمیرد نخست اهمیتش در سطح بین المللی کم و محدود می شود بعد در سطح ملی تا نهایتا در سطح خانواده…..

ولی در مرگ ” از پایین به بالای” زبان

Bottom upLanguage Death

که مرگ بیشتر زبان ها چنین است، نخست اهمیت زبان مادری در خانواده کم می شود، والدین از آموزش زبان مادری به کودکان و صحبت کردن به زبان مادری با کودکان به دلایل یا بهانه هایی خودداری می کنند کم‌کم کاربرد زبان مادری در موقعیت های دیگر داخل اجتماع کم می شود نسل جدید بزرگ می شود و بیشتر زبان دیگری غیر از زبان مادری شنیده می شود تا اینکه پس از مرگ کامل نسل گویشوران قدیمی، زبان مادری نیز رخت برمی بندد و ناپدید می گردد. اگر روزی زبان مردم لر بمیرد مرگ آن از نوع مرگ از پایین به بالا خواهد بود.

طبق تجارب اثبات شده تاریخی و نظر زبان شناسان، مرگ از پایین_به بالا به سرعت اتفاق می افتد چون فرایند انتقال زبان مادری به کودکان متوقف می شود و کودکان نسل جدید گویشور زبان دیگری از غیر از زبان مادری شده  و زبان مادری را مربوط به پدر و مادر و نسل های قدیمی می پندارند درنتیجه الیناسیونزبانی اتفاق می افتد و فرایند انتقال زبان مادری به نسل های بعد آن جامعه زبانی متوقف می شود.